Eerste exemplaar boek over Gorp en Rovert voor familie Van Puijenbroek

In een overvol bezoekerscentrum De Flierefluiter te Hilvarenbeek werd vorige week vrijdag, door de auteurs Frank en Jef van Gils, het boek gepresenteerd waarnaar reeds lang werd uitgezien: Gorp en Rovert, van leengoed tot landgoed. Volgens sommigen het mooiste boek dat over Hilvarenbeek en Goirle werd geschreven. De eerste exemplaren waren voor Alexander van Puijenbroek en zijn zoon Guus, mede-eigenaren en beheerders van het landgoed. Loes de Jong, van muziekschool Factorium Goirle, luisterde de bijeenkomst op met prachtig pianospel.

Het landgoed Gorp en Rovert is een zeer fraai natuurgebied van ongeveer 1200 hectare waar het goed toeven is voor wandelaars of fietsers. Een meanderende Leij, prachtige lanen met hoge bomen, idyllisch gelegen vennen, een schatkamer aan biodiversiteit; geen wonder dat het landgoed tot beschermd natuurgebied is verklaard. De vele bezoekers zouden er goed aan doen om het boek van Frank en Jef te raadplegen, want als je de historische achtergrond kent van de verschillende plekken op Gorp en Rovert, dan loop je daar toch met een ander gevoel.

Eduard van Puijenbroek creëerde het landgoed

Vier jaar lang zijn de archieven van de familie Van Puijenbroek, van het landgoed, de boerderij en de fabriek door Jef en Frank geïnventariseerd en geanalyseerd. Een sterk punt van het zojuist gepubliceerde boek is dat er wordt verhaald vanuit vaak nog nooit gebruikte bronnen die nieuwe invalshoeken en gezichtspunten geven. Het gaat over een gebied dat vanaf de vroege middeleeuwen tot het begin van de 20ste eeuw bestond uit onafzienbare heidevlakten, van elkaar gescheiden door de Rovertsche Leij en bestrooid met kleinere en grotere landbouwbedrijven. Adellijke lieden uit de Zuidelijke Nederlanden, verwierven het heidegebied in de 17de eeuw voor het beoefenen van de jacht, en startten de bebossing. Vooral onder de Goirlese industrieel Eduard van Puijenbroek Sr. groeide Gorp en Rovert vanaf de Eerste Wereldoorlog stapsgewijs uit tot het huidige landgoed. Bovendien komt onder dezelfde Eduard Sr. een einde aan het eeuwenoude kleinschalige landbouwbedrijf op Gorp en Rovert. Economische en politieke ontwikkelingen als de crisis in de jaren dertig en het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in 1940 dwongen de grootgrondbezitter om grasland om te zetten in akkerland voor de productie van voedsel voor mens en vee. Naar voorbeeld van de enorme landbouwbedrijven in Canada en de Verenigde Staten groeiden de agrarische activiteiten op Gorp en Rovert na de oorlog uit tot een grootschalig gemengd bedrijf. Bij het bosbedrijf verschuift het accent na de Tweede Wereldoorlog langzamerhand van houtproductie naar natuurbehoud, toerisme en recreatie.

Nieuw bronmateriaal zet scheve verhalen recht

Gorp en Rovert vormt een historische spiegel van de wereld er omheen. De oorlogen in de 16de tot en met de 19de eeuw, de Belgische opstand in 1830, de Eerste en Tweede Wereldoorlog, ze lieten Gorp en Rovert niet onberoerd. Frank en Jef weten door nieuw ontsloten bronnen, beter zicht te geven over wat er door de jaren heen gebeurde. Dat geldt zeker voor de bewogen periode van de Tweede Wereldoorlog. De eerste vijf gijzelaars die door de Duitse bezetters in Nederland werden geëxecuteerd, vonden hun dood in 1942 in de bossen van Gorp. Wie waren bij de executie betrokken, hoe ging het in zijn werk? Dramatisch is ook het verhaal over het joodse gezin Dasché; het eindigde in de Duitse vernietigingskampen. Wat was de rol van de landgoedeigenaar? Wie waren de jonge Duitse en geallieerde soldaten die het leven lieten bij de bevrijding in oktober 1944? Er is meer over bekend dan aanvankelijk werd gedacht. Of het vergeten slotakkoord van een jonge fruitteler; enkele weken getrouwd, stapt hij in 1944 op een landmijn: leven over.

De kracht van het beeld

In het boek Gorp en Rovert, van leengoed tot landgoed hebben Frank en Jef geprobeerd de kracht van het beeld aan te wenden om ontwikkelingen duidelijk te maken. Historische foto’s, meer recente platen, en pennenvruchten van verschillende dichters verschaffen een extra dimensie. De verzorging van omslag tot de laatste in linnen gebonden bladzijde heeft er toe bijgedragen dat volgens sommigen dit boek is geworden tot een van de mooiste studies over Goirle en Hilvarenbeek. Met behulp van gps-data en kadastrale gegevens uit de 19de eeuw zijn de agrarische bedrijven op Gorp en Rovert gereconstrueerd en werden kaartjes gemaakt. Duidelijk wordt hoe het landgoed uiteindelijk gestalte krijgt. Het grote formaat – 240 x 320 mm – en de druk in full-color zorgen er ervoor dat de vele kaarten en foto’s goed uitkomen. Grootformaat kaarten, die het grondgebruik in 1832 en 2013 weergeven, zijn bijgevoegd.

Werken in volle vrijheid stemt tot dankbaarheid

In het boek is er ruime aandacht voor geologie, archeologie, economie, bezit- en pachtverhoudingen, landbouw, biologie, milieu en recreatie. Een bewoningsgeschiedenis laat alle bewoners en gebruikers van Gorp en Rovert door de eeuwen heen de revue passeren. Een index op persoonsnamen vergemakkelijkt het opzoeken en een uitvoerige, wetenschappelijke bronverwijzing en literatuurlijst maken dit boekwerk een prima vertrekpunt voor verder onderzoek.

Bij de presentatie van het boek dankten de auteurs Frank en Jef van Gils de familie Van Puijenbroek hartelijk, vooral Guus van Puijenbroek, voor de gastvrijheid, het vertrouwen en de enorme support. Het is om die reden dat eerste exemplaren werden overhandigd aan Alexander van Puijenbroek en zijn zoon Guus, onlosmakelijk verbonden aan landgoed Gorp en Rovert. Zonder hun steun, zou het boek niet geschreven zijn, aldus de auteurs.

Het boek is verkrijgbaar bij Grafisch Buro Goirle en boekhandel Blz. Buitelaar, beide op de Hovel in Goirle.