Verhaal, Film, Herdenking: ‘Speak Memory!’

Er verschijnen veel boeken, documentaires en films over de tijd vlak na 1945: over het verdriet, het gemis, de verwerking, het schuldgevoel, de houding tegenover de ouders, het eigen volk, de eigen staat. De Werkgroep Beschouwfilms kiest ieder jaar rondom 4 mei, de nationale dodenherdenking, een film die ons met elkaar in gesprek brengt. De film LORE (2012) is een voorbeeld van een familiegeschiedenis: over de ellendige na-oorlogse situatie, waarin kinderen terechtkomen.  De herinnering aan de oorlog werkt nog generaties door: dat was af te lezen op de gezichten van de aanwezigen bij de herdenking van 70 jaar bevrijding van Westerbork op zondag 12 april j.l.

Speak, memory! Geheugen, spreek! Dit is de titel van een boek, waarin Vladimir Nabokov zijn jeugdherinneringen opschreef, maar ook de titel van een boeiend essay van Oliver Sacks  (zie internet): Louise Fresco wees daarop in de NRC van 11 maart j.l. Het geheugen oproepen, dat kan zomaar niet. Het brein is geen harde schijf, waaruit je een lang vergeten herinnering kunt plukken. Het zijn de verhalen van anderen, die  onze herinnering voeden. Het weer ophalen van herinneringen, die ik vergeten ben, door middel van verhalen, die ik ooit eerder hoorde, kunnen mijn denken vernieuwen.  Een falend geheugen komt weer tot leven door het herhalend oproepen van wat gebeurd is. Deze herhaling komt tot uiting in het ritueel van de dodenherdenking: als die niet meer plaatsvindt, zijn de doden definitief dood.

Bij de jonge mensen van nu kan de herinnering niet worden opgeroepen: zij hebben hèt niet meegemaakt. Het verleden kan spreken door persoonlijke documenten, door objecten zoals monumenten en gedenkplaatsen. Vele jongeren in Berlijn staan vandaag verbaasd, soms zelfs geïrriteerd, tegenover de toeristen, die letterlijk stil staan bij een Stolperstein (een struikelsteen) op het trottoir, waarop naam en datum staat van de persoon die ter plaatse woonde en van de dag, dat hij/zij werd weggevoerd naar een concentratiekamp. Er wordt vandaag gestudeerd over ‘postmemory’, over de duurzaamheid en de houdbaarheid van het collectieve geheugen. De stelling, dat herinneren en herdenken een ethische verplichting is, wordt wellicht steeds minder begrepen.

Het verhaal over vroeger is onmisbaar. Daarom neemt de film in onze visuele cultuur een onmisbare plaats in. Bij de keuze van de Beschouwfilm wordt er op gelet, dat de film over ‘de oorlog’ niet een overdosis heeft aan technische trucs (snelheid van het beeld, geluidsvolume, enz.). Er moet voldoende mogelijkheid zijn om tijdens het kijken naar de film ook nog na te denken over wat op het filmdoek gebeurt. De film LORE is daarom een aanrader.

Paul Overmeer

“Na de dodenherdenking en voorafgaand aan de filmvertoning van “Lore” is er om 20.30 u een informele ontvangst met koffie / thee in de foyer van CC Jan van Besouw. De deelnemers aan de herdenking en de bezoekers van de film zijn daarbij van harte welkom. “

Deze film  (Duitsland / Australië / Verenigd Koninkrijk?, Drama,?109 minuten) is geregisseerd door Cate Shortland?. Cast met Saskia Rosendahl, Nele Trebs en Kai-Peter Malina.

Beschouwfilm | ma 4 mei| 21:00 u. | Jan van Besouw | Entree: € 8,-

Voor kaartverkoop of meer informatie: www.janvanbesouw.nl